Esjan lífið og ég - hugleiðing um fjallið okkar

 

Esjan roðaslegin í kvöldsólinni er kunnuleg  sjón.  Það var liðið á sumarið og gróður í hlíðum fjallsins farinn að taka á sig kynja myndir.  Kvöldin farin að styttast og skýhnoðrar farnir að hylja fjallstoppinn.  Héngu í festunum, eins og fallega máluð ský á málverki.  Ég var þreyttur af daglegu amstri horfi og út um gluggann.  Þannig er umhverfi þessa ljóðs sem ég samdi á haustdögum 1997. 

En það er líka hægt að setja það í sambandi við komandi jónsmessunótt.  Bara horfa og nærast af kraftinum sem af fjallinu fer.  Hugsa um björtu næturnar sem við lifum núna og eftirvill muna ljóðið mitt.

 

Esjan lífið og ég

 

Hvítur  klæðist hákollur Esju

hljóð eru morgun sporin,

gengur af gráum nípum

grænar eru lautir á vorin.

Klæðist þá köldum bláma

kossar skýjum unaði lítur,

umhverfist allt hennar fas

órói tímas er slíkur.

 

Kvöldin eru köllun að una

kyssir roðinn hvern stein,

misfellur og lautir sig muna

minnast við hverja hlein,

en skuggar og skýjasalir

skreyta hvern fífil ég þar kann

og aldrei sem á helli æfi

ég unað slíkan fann.

 

Á sumarnóttum ég seiðinn tók

er ærði svefnsins drunga,

nótt eftir nótt huga minn skóp

náttúran eilífa unga.

Í leit minni að lífsins gæðum

líka ég oft missti sjónar af þér,

og á stundum, er ég þá hugsun finn

þar í hæstu hæðum,

hvíli ég huga minn.

 

                            Ólafur H. Einarsson 1997

 

17. júní eins og hann var hér fyrr á árum

 

Nú er 17. júní að renna upp og lýðveldið 63 ára gamalt.  Með fyrstu minningum mínum um þennan dag er 10 ára afmæli lýðveldisins 1954.  Ég tengi það við nýtt skip í höfninni í Reykjavík.  Minningin er líka meitluð því, hvað 10 ára afæli væri stórt afmæli í huga mínum;  þar sem ég var 6 ára gamall.  Eins fann ég hjá foreldrum mínum eftirvæntingu sem tengdist þessu fyrsta stóra afmæli Íslands.  Vissulega var  þetta stór afmæli, sérstaklega hjá þeirri kynslóð sem mundi eftir atburðunum sem leiddu til sjálfstæðis okkar.  Alltaf var flaggað heima á þessum degi, íslenski fáninn reigði sig til himins í Þingholtsstrætinu og það var alltaf eftirvænting þegar afi flaggaði þennan dag.  En ekki síður voru það tjöldin í Lækjargötu sem áttu hugann og blöðrurnar.  Ómurinn af mannfjöldanum sem barst heim allan daginn og gestir sem kom í kaffi heima.  Þetta var kaffihús fyrir alla ættina, það var mikið að gera að upparta gesti og mamma eins og ævinlega leisti það með prýði.  Nú seinni ár er  það helst karlakórarnir sem sitja í minningunni um kvöldskemmtunina á Arnarhóli.  Kraftmiklir kórar sem sungu ættjarðarljóð innblásin þjóðernislegum rembingi.  Örfá leikatrið og söngur þess tíma stjarna, ef stjörnur voru til á þessum árum; nema þá helst KK sextett.

Ljóðið um 17. júní samdi ég árið 1974 og sleppi því nú út í lífið.  Vonandi vekur það minningar um ánægjulegan þjóðhátíðardag sem þið hafið lifað.  Stundir t.d. með foreldrum, þeim sem við elskum og unnum mest.

 

17. júní

 

 

Í þá daga þegar ungur ég var

þótti 17. júní bestur

fólk flykktist á götur, flöggin bar

framtíðin var vor gestur.

 

Þá laust gleið í barnsins brosi

blöðrur tóku á sig dýrlingsbrag

tjöldin sviptust troðfull af trosi

tjaldað var vissulega þann dag.

 

Gjallarhornin glöddust af barna ómum

gleðin tignuð af öllum var

látist - sungið lágum tónum

lífsgleðin af öllu bar.

 

Svona leið barnsins lengsti dagur

leikið og hlaupið Biskupstúninu á

Arnarhólinn aldrei jafn fagur

alla liti var þar að sjá.

 

En miðbærinn er meira og stærra

margar þúsundir fólks hann  tók

KK sextett kyrjaði hærra

er kroppa um leið til skók.

 

Og stúdentar straujaðir og lærði

spókuðu sig smóking í

margir voru margoft færðir

Menntaskólann inni í.

 

Um síðir söngluðu einir kjafta

og sætir ástarfuglar í hóp

tónar hamingju tendruðu jafnvel fyllirafta

teygaða í gegnum veiga og meyja óp.

 

Svo hvarf hver til síns heiman

hugurinn með deginum dvaldi

en lítil hjörtu létu sig dreyma

um lífsgleðina er svefninn náði þeirra valdi.

 

Ó þjóð sem þekkir ekki þjóðhátíðardag

þrautir hljóta þegnar þínir að líða

við íslendingar sem eigum ljóð og lag

sannarlega lengi máttum bíða.

                       

                          Ólafur H. Einarsson 1974.

Nú er komið nálægt nótt

Nú er að baki þessi vika og sumarið rétt farið að stíga í vænginn.  Föstudagskvöld og ég sit hér og stari á skjáinn. Það er suð í viftunni í tölvunni og tómleikinn dagsins leggst yfir mig eins og mara.  Endurnýjun og hvíld næturinnar framundan, lofar vonandi komandi dag með nýjum fyrirheitum.  Því er við hæfi að fylgja ljóði út í lífið.

 

Nú er komið nálægt nótt

 

Nú er komið nálægt nótt

nátthúmið yfir allt flæðir

dagsins erill dáinn, næstum hljótt

dægurmálin  nóttin græðir.

 

Í rúmi síns tíma raunir hverfa

ræður dagsins út deyja

en nýjar vonir næstar erfa

nýjan dag aftur heyja.

 

          Ólafur H. Einarsson 1980

Niðurrifsmenn við Laugaveginn og flutningur húsa.

Í skjóli nætur er enn verið að flytja hús frá Laugavegi.  Það er annars dæmalaust hvað það er auðvelt að rífa og afskræma gamla miðbæinn okkar.  Á bls. 4  í Morgunblaðinu í gær er sagt frá þessum flutningi, sem ég vil leyfa mér að kalla tilræði við menningararfleið okkar.  Þegar horft er á myndina sem birt er í Morgunblaðinu með fréttinni, þá sést hvað húsalínan er falleg þarna og ber síðan þriðja húsið í bómuna á krananum sem einnig fellur í þessa hæð ( þaklína húsanna ).  Húsið er flutt á dauðadeildina út á Granda og trúlega á að hola því niður einhver staðar.  Vonandi fer ekki fyrir þessu húsi, eins og húsinu sem var flutt að Sólheimum í Grímsnesi sem brann nýlega til kaldra kola.                                                

Annars er engin tilgangur í því að vera að varðveita hús, nema að það verði varðveitt á þeim stað sem húsið er byggt á og hefur alla tíð staðið á.  Reyndar í mjög fáum tilviku getur það átt rétt á sér að flytja hús burt.  Hvað varðar húsið að Laugavegi 74 þá var að sjálfsögðu búið að afskræma það með plastklæðningu ( della sem gekk hér yfir fyrir ca. 10 - 15 árum ef ég man rétt ) og þannig hafði húsið tapað einkennum sínum.  Það voru engin plasthús byggð á Laugavegi hér í eina tíð.

Emil Emilsson forsvarsmaður Laugavegs 74 ehf. segir að mikil vinna hafi verið lögð í að varðveita ytra útlits hússins svo það samræmist deiliskipulagsskilmálum ( þar að segja nýja húsið ).

Hvernig er hægt að varðveita ytra útlit húss sem búið er að rífa.  Það skil ég ekki.  Hins vegar er hægt að byggja nýtt hús og laga það að umhverfi og trúlega er það þannig.  En nýbyggt hús er nýtt hús og er allt annar handleggur.  Það er engin huggun í að byggja ný hús sem eiga að líkjast gömlum húsum. 

Getur þú lesandi góður séð fyrir þér að rífa Alþingishúsið og byggja nýtt vegna þess að skipulag hússins er óhentugt.  Í þessu nýja húsi væri reynt að varðveita ytra útlit hússins.  Þessi hunda lógig gengur ekki upp.  Nýtt hús er alltaf nýtt.

Húsavernd á að snúast um að varðveita hús vegna aldurs þeirra og sögu þeirra á þeim stað sem þau eru byggð.  Þá á að finna húsunum tilgang sem hentar þeim t.d. með að hafa ferðatengda þjónustu eða eitthvað annað.  Ég sé fyrir mér að í svona húsi gæti t.d. verið matsölustaður sem selur íslenskan mat ( skyr, hangikjöt, bjúgu, svið o.s.f.v) en ferðamenn leita uppi slíkan mat. Hugmyndirnar er óþrjótandi.

Reykjavíkurborg á að stofna sjóð sem getur tekið þátt í að koma svona starfsemi á koppinn. Með því að eignast hlutafé í rekstrinum o.s.f.v. sem síðar er hægt að selja þeim sem fjárfesta vilja.  Það þarf dirfsku í þessi verkefni. 

Með þessu áframhaldi verður búið innan 20 ára að gerbreyta þeirri götumynd sem var við Laugaveginn.  Þar verða komin að mestu ný hús, sum steypt með glerfrontum eins og sést á myndinni í Mogganum hægramegin við götuna.  Önnur nýbyggð í fornlegu útliti.  Það er einfaldlega sögu-og menningarfölsun.

Ég er hryggur yfir því að niðurrifsmennirnir hafi orðið þetta sterk ítök.  Vaknið Reykvíkingar og aðrir sem unna gamla bænum áður en of seint verður að snúa þessari þróun við.

Ps. Myndin af húsinu er úr Hafnarstræti, vantar mynd af Laugavegi

 

Minni á greinar sem ég hef skrifað hér á blogginu mínu um tengt efni.  En í efnisyfirliti er aðeins 15 greinar upptaldar.  Skruna þarf niður síðuna og velja næstu síðu ( síður ) til að finna efnið.

 

Hin stórhættulegi 13. júní

Ætlaði ekki að blogga í dag, það er miðvikudagurinn 13. júní.  13. júní er stórhættulegur dagur og maður á bara að vera í rúminu og lesa bók.  En...... þá datt mér í hug að lauma bara enn einu ljóði sem fjallaði um vikudagana.  Þannig að þetta sleppur af því að þetta er um vikudaga, en ekki neitt annað.

 

VIKUDAGAR

 

Mánudagsmorgun ég man það svo vel

hvað morguninn var fagur og tær,

en þriðjudagur var þreyttur, hann ég fel

því með eindæmum var hann þó fagur í gær.

Miðvikudagur var mæddur af raunum

en átti samt mikið af heimsins launum.

Fimmtudagur hljóður, ferðbúinn af draumum;

fagnandi beið hann eftir helgarsögum.

Föstudagur varð frelsarans krossins bani

frelsið í sér, samt er hans vani,

en laugardagur með leti högum

líknaði skrokknum af öllum dögum.

Sunnudag ég sofa vildi

en sólin það ekki skildi.

          Ólafur H. Einarsson 2002

Egilsaga og flesnusaga með ljóði

Stundum getur flensa orðið að ævintýri.  Þannig var að ég hafði fengið hastarlega flensu.  Þegar hitakófinu bráði, tók andinn til sinna ráða.  Þokan í höfðinu varð að víkja fyrir einhverju bitastæðu.  Þá var það Egla sem blasti við mér í bókhillunni.  Sagan var öll í þoku í minninu og það skásta sem hægt væri að gera var að lesa hana aftur.  Ég las hana milli þess þegar bráði hitakófinu af mér.  Þegar ég var komin að Höfuðlausn og fram yfir það, fór ég að hugsa hvort þetta væri eitthvað afrek að búa til svona ljóð ( þ.a.s. 20 erindi ) ef lífið lægi við.

Ég braut heilann um þetta og ákvað að prufa sjálfur.  Reyndar gaf ég mér ekki heila nótt til að búa til ljóðið sem hér kemur á eftir, en Egill kallinn var trúlega pennalaus þarna í dýflísunni forðum og lagði þetta allt á minnið. Sá er munurinn.  Já, ég skrifaði ljóði nærri í einum rykk; enda með flensu og hita.  Spurningin er hvort ég hefði haldið höfðinu með þetta ljóð.  Það verður að bíða seinni tíma, þar að segja þar til ég hitti þá félaga í framlífinu báða örugglega meinlausa engla með vængi.  Hver veit ?

 

Naustuð skip

 

1.

Skilja lifa, skemmtan þrá

skömm þá fáir mæta,

hugur eflir hrellda brá

heiman má ei græta.

2.

Nærist sál í nausta lagi

gnýr fer tímans tregi

eflir kyrrð, kvalda hagi

kuml tímans þá þegi.

3.

Eflist hamur og höndin blíð

hjartans klukka tifar

löng verður lifuð tíð,

lofgjörð þess sem eftir skrifar.

4.

Væringar manna visku skerða,

vond er tunga helsis

heimur illsku, haturs serða

hjóm á blóma frelsis.

5.

Skömm hljóta, skekur frið

skrúðmælgi natinn tefur,

maður tapar, nísta grið

mal sinn endanlega grefur.

6.

Hlusta þrír, þá heimur telur

hlæast tungur margra hrelldra,

morgun aftur nýjan felur

nærist tár af hvarmi felldra.

7.

Nísti of, þá nökkva þinn

nóg eru skerin sigld

friður kemur, fræðin auðgar

festar lands þá aftur gild.

8.

Veikist of, veikur hugur

verða skil á þáttum,

spynnist þá, í skikkju dugur

skaparans miklum máttum.

9.

Helga skaltu, hlýðni góða

herrans skaparans tign

mekt hans, mikinn gróða

megnar hans sign.

10.

Gera skaltu góða hlut

af gnægðarborði skaparans,

vilji ríkur veltir skut

veit skipi þínu heimsins gjafarans.

11.

Hlutast skaltu, heimsins gerðir

hlíða kalli samviskan

réttlátur mikinn, reiðileysis ferðir

röggsamur við náungann.

12.

Fari lyndi, freisting þín

fugls sem um flýgur

naustast ei í nöpur vín

nauð djöfuls þig sýgur.

* 13.

Nærðu sál á nýju klæði

njóttu dagsins þrek

að kveldi, allan kaleik græði

hvað átök þig tek.

14.

Heimsins launa hlustaðu ei

hnjóð eigna safna,

berast skaltu, aldrei næktarfley

svo börn þín undan kafna.

15.

Þá nálgast þreyttrar æfi

þyrstir ei lífið meir,

tak mal þinn og klæði

nægjusemin einni tilheyr.

16.

Við tré, vistast skaltu

veit austri hót,

þá nótt fer heljar haltu

ei lífið mót.

17.

Þá morgun aftur rísi

mót sólu dags,

líkami þinn lausnarinn hýsi

líknar brú hins nýja lags.

18.

Náð þín verði nokkuð tekið

naustist sálarskipið allt,

uns skrokkhaldið umkomulaust rekið

umverpist, verður kalt.

19.

Rísi sál, þá röskast efinn

roðagull í paradís,

eimur blóma eylíft gefin

eilíf verði þín vistarprís.

20.

Naustað skipið, í nálægð grafi

nóttin horfin braut,

bið ég þá aftur Guð hafi,

byrgi skipið þitt nýrri þraut.

 

               Ólafur H. Einarsson  2001

* Eftir tólfta erindi á að signa sig þegar þetta er lesið

Er sumarið nú loksins komið ?

Það er sem sumarið hafi nú vaknað af værum blundi eftir kuldakastið í maí.  Nú er allur úthagi að verða grænn.  Fíflar og sóleyjar skarta sýnu fegursta.  Blóðberg er líka farið að blómgast.  Ég held að undrið sé skollið á hér sunnan-og vestanlands. Tók nokkuð góða mynd af fíflum í dag og verð eignlega að koma henni í loftið og þá gömlu ljóði í leiðinni.

 

     Vindar daganna

 

Er vindar daganna vitja mín

og vorið angan flytur

þá hugsa ég heim til þín

líkt og hjartans þytur.

 

En bros þitt ber mig enn

mót bárum daga minna,

þó ég þekki ekki alla menn

ert þú mér kærust að finna.

 

Því hvar sem fögur blómin anga

og hvert sem lífið okkur ber

vekur þú mér vorsins langan

er vetrarstorma þverr.

 

Því blómfagrar nætur bíða mín

af brjósti þínu unað streymir,

mörg var sú nótt og mörg voru þau vín

sem hjarta mitt ætíð geymir.

 

                        Ólafur H. Einarsson 1997

 

Loksins - loksins

Loksins eigir maður möguleika að losana við allar rafmagnssnúrur úr tölvunni.  Hugsið ykkur allt knippið bakvið tölvuna.  Þessir vísindamenn eiga að fá Nóbelsverlaunin.  Alla vega er þetta fyrsta tilnefningin.

Þráðlaust rafmagn er staðreynd

Reykjavíkurtjörn og gamlar minningar

Reykjavíkurtjörn, það er sem færist ró yfir mig  þegar ég hugsa þangað.  Ég á margar minningar um veru mína þar.  Þótt alltaf sé verið að tala um að allar minningar séu baðaðar sól og góðu veðri, þá á það ekki við hér.  Vissulega var það líka svo, bograndi með matarsiktið að heiman að veiða hornsíli.  Glerkrukka með afklóruðum miða frá sultugerð Vals og fönguðu hornsílin í triltum dansi í krukkunni.  En vetrarásjónan er mér hugleiknari.  Mörg voru kvöldin sem ég skautaði á fínu Hokkí skautunum mínum, í algerum draumi.  Rökkurljósið af ljósastaurunum sem gaf umhverfinu dulmagnaða birtu og gleðihljóð barnanna í bland.  Tíminn var endalaus, en samt endaði það að jafnaði þannig að kuldinn hafði betur.  Það voru oftast þung spor að fara heim. Hálf lamaður af kulda, en aldrei var hægt að gefa sig fyrr en svona var á komið.  En heimferðin var svo sem ekki lögn upp í Þingholtsstræti.

Þá voru það hlýju hendurnar hennar mömmu sem færðu líf í kroppinn aftur.  Sitjandi á eldhúsvaskinum með fætur ofan í emileruðu vaskafati til að fá líf í fæturna aftur.  Þessu næst var andlitið þvegið, hárið greitt og svarti kollurinn glansaði.  Heita kakóið, já það var eins og maður fyndi það renna um æðarnar fyrst út til handanna og kol af kolli.  Höfgi lagðist yfir mig og öll þreytan sem hafði gleymst í leikjum dagsins kom yfir eins og holskefla.

Gamli dívaninn var fljótur að skila mér inn í draumalöndin.  Þannig voru þessir dagar og margir í minningunni. 

Ljóðið sem hér fylgir er fátækleg mynd af þessari tilveru, en fangar vonandi einhvern.

 

 

Reykjavíkurtjörn

 

Þú tjörn tendruð kvöldsins roða

titrandi báran brotnar við stein

táravatn allra andans goða

almennings óskalaug um betri heim.

 

Þar endur með öðrum einatt búa

einmenningar þar of um ráfa

flugvélar og aðrir farkostir um fljúga

fagurgljáfægðir bílar ríkar páfa.

 

Svo sofnar þú fagra tjörn

en svanir syngja um þinn draum

Krían sem kokreiðst hefur við börn

kápu sína hylur egg á laun.

 

En snöggt sem sofna þín yndi

og sælan umlykur þína sál

vaknar borgin búin sínu lindi

börnin helst af öllum skilja það mál.

 

Dag í þínu lífi þekkjum öll

þrekmiklir Stekkir berjast um völd

brauði er þar deilt og barnaköll

bragðbæta lífið fram á kvöld.

 

Á vetrum þú veitir og gleður

vetraríþróttir gáfu þér gildi

og stoltir standa ungir feður

starandi á börn sín fullir yndi.

 

Þú tjörn tendruð dagsins óð

tilveru okkar þú byggðir

við vorum börn og þú varst okkar ljóð

en vissum ekki um allar þínar dyggðir.

                       

                           Ólafur H. Einarsson 1975.

 

 

Ljóðið Kona og enn um miðbæinn

Það ætlar að ganga illa að hætta að vera í miðbænum með hugsanir sínar. Ég læt hugann reika til Reykjavíkur þegar allt var einhvern veginn hægara ( 1955 - 1960 ).  Tíminn var held ég öðruvísi svo undarlega sem það hljómar.  Umferðin minni, fasið öðruvísi.  Eitthvað í þessa veru er minningin og andrúmsloftið í ljóðinu sem hér kemur á eftir þótt ég hafi samið það löngu síðar.  Ég nefni ljóðið ,,Kona".    

 

             Kona

Strætisvagnar standa í röð

straumlínulagaðir árið 1955

í október á Lækjartorgi

og lúnir farþegar líta á klukkuna

sem aldrei gengur rétt,

en bílstjórinn sveiflar peningabauknum

í hendi sér á leið í vagninn,

hann býður góðan daginn

um leið og hann horfir yfir farþegana.

 

Vagninn líður af stað

með rykkjum og skrykkjum

og Bretamalbikið á Lækjargötu

bungast undan hjólunum

enda komið til ára sinna.

Vagnstjórinn kallar hátt og skírt

Rauðará og menn líta hver á annan

um leið og smápeningar skella

á tómum botni bauksins,

en vélarkrafturinn hríslast um bílinn.

 

En ég gleymi aldrei

konunni í þriðja sæti

með tómu stóru töskuna, föturnar og balann.

Þessar þykku hlýju hendur

sem vermt hafa kynslóð af kynslóð

fætur bólgnir af bjúg

og sokkar með lykkjuföllum,

en kápan reigist út

til hliðar yfir töskuna.

Hún er að ná sér í slátur.

 

Konan fæddist í Hreppunum

í byrjun nýrrar aldar

og lifði sinn aldur í Reykjavík.

Þeir jörðuðu hana í gær

klukkan fjórtán þrjátíu í Fossvogskirkjugarði,

það voru sautján við jarðarförina

og prestur flutti kveðju ættingja,

blóm voru vinsamlega afþökkuð.

 

Í hvert sinn er ég sé

slíkar hendur

veit ég af þér,

en líkræðan sem presturinn flutti

var innantóm

því hann gat aldrei skilið

táknmál lífsins sem þú varst.

 

                        Ólafur H. Einarsson 1985

 

Til fróðleiks þá var verslunin Ás ofarlega á Laugarvegi sem seldi slátur og allt til sláturgerðar.  Hún stóð þar sem hlykkurinn kemur á Laugarveginn, en þar er í dag gríðarlega há bygging og held ég að þar sé íbúðir fyrir aldraða eða elliheimili ?  Ekki beint yndisauki sem snýr að götunni sjálfri.  Þar var líka áður timburverslun Árna Jónssonar og nokkuð stórt port með háum timburstöflum. 

Á þessum árum var það til siðs að bílstjórar strætisvagna segðu upphátt nafn á stoppistöðum.  Þannig höfðu allar stoppistöðvar sitt nafn.  Skemmtileg venja.  Ég tók eftir þessu í Danmörku þegar ég var þar að bílstjórar gera þetta einnig þar.  Ekki veit ég til þess að það tíðkist hjá Strætó bs eða hvað þetta heitir í dag.